Мухтарам чаноби Президент,
Мухтарам чаноби Котиби Генералй,
Ҷаноби Олӣ,
Хонумҳо ва Ҷанобон,
Иҷозат диҳед ба суханрониҳои қаблӣ ҳамроҳ шуда, табрикоти худро ба Шумо, Сафир Чаба Корёси, ба муносибати интихоб шуданатон ба вазифаи Президенти Ассамблеяи Генералии Созмони Милали Муттаҳид дар Иҷлосияи 77-уми он баён кунам.
Аз фурсат истифода бурда, мехоҳам ба пешгузаштаи Шумо Ҷаноби Олӣ Абдулло Шаҳид барои роҳнамоии муассир ва роҳбарии олиҷаноб дар замонҳои душвортарин ва ноороми тамоми башарият эҳтироми шоиста баён намоям.
Ҷаноби Олӣ,
Ҷаҳони мо замонҳои пурташвишро аз сар мегузаронад.
Мо шохиди дигаргунсозии тартиботи мавчудаи чахонй мебошем.
Таҳдидҳо, аз қабили терроризм, ифротгароӣ, қочоқи маводи мухаддир ва силоҳ, киберҷинояткорӣ ва дигар шаклҳои ҷинояткории муташаккили фаромарзӣ тамоюли афзоишёбанда доранд.
Барои баррасии минбаъдаи масъалаҳои дар боло зикршуда Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Дафтари мубориза бо терроризми СММ (UNOCT) ва шарикони он Конфронси байналмилалии сатҳи баланд дар мавзӯи «Ҳамкории байналмилалӣ ва минтақавӣ оид ба амнияти сарҳадӣ ва идоракунии сарҳад барои мубориза бо терроризм ва пешгирӣ Ҷунбиши террористӣ» дар Душанбе, Тоҷикистон рӯзҳои 18-19 октябри соли 2022. Мо шуморо ба иштирок дар ин Конфронси муҳим даъват мекунем.
Тағйирёбии иқлим, офатҳои табиӣ, ноамнии озуқаворӣ, таъсири доимии пандемия ва дигар чизҳо ба оташ сӯзишворӣ меафзоянд.
Ҷомеаи байналмилалӣ ба абзорҳое ниёз дорад, ки ба муҳити зуд бадшавии имрӯза мувофиқ бошанд. Механизмҳое, ки даҳсолаҳо пеш таъсис ёфта буданд, ҳоло мубориза бо душвориҳои ба вуҷуд омадаро душвор меҳисобанд.
Ҷаҳон ба бисёрҷонибаи қавитаре ниёз дорад, то бо мушкилоти сахттарин таҳти сарварии Созмони Милали Муттаҳид бошад.
Аз ин рӯ, Тоҷикистон аз талошҳои Дабири кулли СММ, ки ба ислоҳоти ҳамаҷонибаи ин созмон нигаронида шудааст, ҷиҳати таҳкими тавонмандии он ҷиҳати вокуниши саривақтӣ ва муносиб ба ниёзҳои рушд ва рафъи самараноки таҳдидҳои муосир дастгирӣ мекунад.
Имконияти таърихие ба вучуд меояд, ки дигаргунихоро ба самте, ки барои тамоми инсоният фоиданок равона карда шавад. Онро набояд сарф кард.
Чаноби Президент,
Ба ман иҷозат диҳед, ки ба се мавзӯи иловагӣ, ки барои ҳайати ман хеле муҳиманд, сухан гӯям: татбиқи харитаи роҳамон — Рӯзномаи 2030, об ва тағирёбии иқлим, инчунин сулҳу амният.
Тоҷикистон ба таври қатъӣ ӯҳдадориҳои худро барои иҷрои пурраи Рӯзномаи 2030 ва ҳадафҳои рушди устувор тасдиқ мекунад.
Азбаски мо дар бисёр Ҳадафҳои Ҳадафҳои Рушд қафо мондаем, Ҳукумати Тоҷикистон дар самти ҳамгироии Ҳадафҳои Рушди Рушд ба сиёсатҳои миллӣ ва нақшаҳои рушд қадамҳои далерона пеш гирифт. Сарфи назар аз пешрафти назаррасе, ки дар самти ноил шудан ба Ҳадафҳои Ҳадафҳои Рушди Ҳадаф ба даст оварда шудааст, хатарҳои ҷиддӣ, аз қабили хатарҳои марбут ба иқлим ва офатҳои табиӣ вуҷуд доранд, ки метавонанд роҳи Тоҷикистонро дар самти татбиқи Рӯзномаи 2030 суст ё баръакс баргардонанд ва ба ҳосилнокии кишоварзӣ ва амнияти озуқаворӣ таҳдид кунанд.
Чаноби Президент,
Имсол ҷаҳон шоҳиди офатҳои табиии бесобиқаи марбут ба об гардид.
Дар ҳоле, ки ҳамаи мо бо оқибатҳои ин офатҳои марбут ба об мубориза мебарем, мо ҳарчи бештар дарк мекунем, ки об ҳаётан муҳим аст ва захирае, ки мо бояд онро қадр кунем, ҳифз кунем ва самаранок идора кунем.
Мо ба амалҳое ниёз дорем, ки метавонанд тағироти воқеӣ оваранд.
Рӯзҳои 6-9 июни соли 2022 мо Конфронси дуюми Душанберо дар Тоҷикистон бомуваффақият баргузор намудем, ки он як ҷаласаи асосии омодагӣ ба баррасии миёнамӯҳлати Даҳсолаи об дар соли 2023 гардид.
Тавре ки шумо медонед, рӯзҳои 22-24 марти соли 2023 Созмони Милали Муттаҳид конфронси дуюми худро пас аз 46 сол доир мекунад.
Конфронси оби Созмони Милали Муттаҳид 2023 барои ҳамаи мо як фурсати хубе хоҳад буд, то пешрафтҳои бадастомада ва камбудиву монеаҳоеро, ки мо дар амалисозии ҳадафҳои Даҳсолаи об дучор шудаем, баррасӣ ва арзёбӣ кунем.
Тоҷикистон ва Нидерландия, ки дар омодагӣ ба ин рӯйдоди ҷаҳонӣ сарварӣ мекунанд, боғайратона кор мекунанд ва азм доранд, ки Конфронсро ба як лаҳзаи ҳавзаи тамоми ҷаҳон табдил диҳанд.
Бо ин мақсад мо Рӯзномаи амалиёти обро ҳамчун яке аз натиҷаҳои Конфронси обии СММ то соли 2023 оғоз кардем. Мо интизор ҳастем ва ҳамаро ташвиқ мекунем, ки ба Конфронс бо ӯҳдадориҳои нав барои ғанӣ гардонидани Рӯзномаи Амалиёти Об бираванд.
Ин на танҳо барои мо имрӯз, балки барои фарзандони мо, насли ояндаи мо муҳим ва зарур аст!
Чаноби Президент,
Таъсири тағирёбии иқлим ба захираҳои об боз як мавзӯи муҳимест, ки кӯшишҳои муштараки моро талаб мекунад. Дар баробари афзоиши селу обхезӣ, камобӣ ва хушксолӣ ва тағйирёбии гардиши гидрологӣ имрӯз обшавии босуръати пиряхҳо, манбаи асосии оби тоза дар сайёра боиси нигаронии зиёд аст.
Бо ин мақсад, Тоҷикистон равиши ҳамаҷонибаро ба ҳалли масъалаҳои об ва иқлим, аз ҷумла дар доираи Эътилофи об ва иқлим фаъолона пеш мебарад. Дар мачлиси якуми Иттифок Х.Э. Эмомалӣ Раҳмон, раисиҷумҳури Тоҷикистон, пешниҳод кард, ки соли 2025 Соли байналмилалии ҳифзи пиряхҳо эълон шавад. Мо дар айни замон дар болои лоидаи резолюция кор карда истодаем, ки ин ташаббусро ба воситаи комитети дуйуми Ассамблеяи Генералии Ташкилоти Давлатдои Муттадида пешбарй кунем. Мо барои ин резолюцияи мухим иштироки конструктивй ва дастгирии шумо мехоҳем.
Чаноби Президент,
Вокуниш ба таҳдиди рӯзафзуни терроризм ва ифротгароӣ бояд ҳамаҷониба бошад ва СММ ҳамчун ҳамоҳангсози калидӣ бошад.
Тоҷикистон аз ҷониби худ дар ин самт як қатор тадбирҳоро амалӣ кардааст. Мо, аз ҷумла, “Стратегия ва Нақшаи миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба мубориза бо терроризм ва ифротгароӣ барои солҳои 2021-2025”-ро қабул намуда, омодагии худро изҳор намудем.
Тоҷикистон мутмаин аст, ки давлатҳои хурд низ бояд шонси бештаре дошта бошанд, то дар ҷустуҷӯи роҳҳои ҳалли таъмини сулҳу амният саҳм бигиранд.
Аз ин рӯ, пас аз солҳои зиёд саҳмгузорӣ дар бисёрҷониба тавассути иштироки фаъол дар фаъолият ва равандҳои Созмони Милали Муттаҳид ва дорои таҷрибаи беназири сулҳпарварӣ ва дониши фаҳмо дар бораи Афғонистон, вақти он расидааст, ки Тоҷикистон бори аввал курсии ғайридоимии худро дар СММ пайдо кунад. Шӯрои Амният барои солҳои 2028-2029.
Мо бесаброна интизори ҳамкории зич бо ҳамаи кишварҳои узви Созмони Милали Муттаҳид барои ба даст овардани эътимод ва дастгирӣ ба ин маъракаи муҳим ҳастем.
Чаноби Президент,
Тоҷикистон, кишвари сулҳдӯст, ки ҷанги харобиовари таҳмилии шаҳрвандиро паси сар кардааст, арзиш ва оқибатҳои тӯлонии онро хуб дарк мекунад.
Аз ин рӯ, мо наметавонем ба сарнавишти ҳамсояҳои наздикамон – мардуми шарифи Афғонистон, ки дар тӯли 40 соли охир ба қадри кофӣ азобу уқубат кашидаанд, бетараф набошем. Онхо сазовори сулху осоиш мебошанд.
Расо як сол мукаддам дар худи хамин зал Президенти Точикистон Н. Ҷаноби Эмомалӣ Раҳмон дар паёми маҷозии худ ба Маҷмаи умумии Созмони Милали Муттаҳид беш аз нисфи баёнияашро ба авзоъ дар Афғонистон бахшидааст.
Ташвиш ва ҳушдорҳои ӯ, мутаассифона, ба гӯши кар нарасид.
Як сол пас аз суқути Афғонистон:
Сарфи назар аз даъватҳои чандинкаратаи афғонҳо, кишварҳои минтақа ва ҷомеаи ҷаҳонӣ дар бораи гуногунии бештари этникӣ, сиёсӣ ва ҷуғрофӣ дар сохторҳои маъмурии амалӣ ҳукумати фарогир ташкил карда нашудааст.
Мамлакат дар арафаи фалокати башарй ва иктисодй мебошад. Тоҷикистон ба хотири сабук кардани ранҷу азоби мардуми Афғонистон дар ин рӯзҳои сахт зерсохтор, қаламрав ва воситаҳои иртиботии худро ба тамоми ҷонибҳои манфиатдор ва кишварҳои донор барои расонидани кумакҳои башардӯстона ба мардуми Афғонистон таъмин кардааст. Мо ҳамчунин аз замони ба қудрат расидани Толибон ҳеҷ гоҳ аз таъмини мардуми Афғонистон бо нерӯи барқи зарурӣ даст накашидем;
Муҳити таҳдид ва бад шудани эҳтироми ҳуқуқҳои инсон, аз ҷумла ҳуқуқи занону духтарон, хеле зиёд аст.
Андешаҳои мухталиф ва зиддиятҳои дохилии мавҷуд дар дохили Толибон ва зуҳури гурӯҳҳои мусаллаҳи изофии мухолифон, аз ҷумла ДИИШ ва дигар гурӯҳҳои террористӣ, вазъи амниятии кишварро боз ҳам нозуктар мекунад. Гузашта аз ин, натавонистани Толибон дар назорати ҷангҷӯён ва дигар гурӯҳҳои террористӣ вазъи бе ин ҳам мушкилро боз ҳам печидатар мекунад. Кашф ва кушта шудани яке аз афсарони стратегии Ал-Қоида, ки ахиран дар Кобул сурат гирифт, гувоҳи равшани ин робитаҳост;
Афғонистон босуръат ба як паноҳгоҳи амн барои гурӯҳҳои террористӣ ва трамплин барои паҳн кардани ифротгароии радикалии Толибон табдил меёбад. Илова бар ин, мо шоҳиди корҳои муназзам оид ба интиқоли гурӯҳҳои мусаллаҳи иборат аз шаҳрвандони собиқи Осиёи Марказӣ ба шимоли Афғонистон ҳастем, ки ба таҳким ва эҷоди як макони нави ташаннуҷ дар наздикии марзҳои мо нигаронида шудааст.
Мутаассифона, барои Тоҷикистон, ки 1400 километр марзи муштарак дорад, хеле бузург аст.
Дар шароити кунунии нигаронкунанда барои Тоҷикистон муҳимтар аст, ки марзи худ бо Афғонистонро таҳким бахшад ва инфрасохтори зарурии сарҳадро дар тамоми дарозиаш бунёд кунад.
Ҳамзамон, мо чунин мешуморем, ки иштироки Афғонистон дар раванди ҳамкориҳои гуногунҷанбаи минтақавӣ калиди муваффақияти талошҳои ҷомеаи ҷаҳонӣ мебошад.
Чаноби Президент,
20 сентябри соли 2022 роҳбарияти Ҷумҳурии Қирғизистон аз ин минбари баланд суханронӣ карда, дар бораи варианти қирғизии низоъ дар марзи Тоҷикистону Қирғизистон сӯҳбат кард.
Боиси таассуф аст, ки масъалаи танзими хати сарҳади давлатии Тоҷикистону Қирғизистон, ки аз таърих ба мо мерос мондааст, дар Маҷмаи Умумии СММ беасос матраҳ мешавад.
Ба иттилои Шумо муҳим мешуморам, ки 19 сентябри соли 2022 намояндагони ваколатдори ду ҷониб Протокол оид ба танзими вазъ дар сарҳадро ба имзо расониданд. Хамаи амалиёти чанг бас карда шуд.
Қӯшунҳо ва техникаи ҳарбии ҳарду ҷониб бояд ба ҷойҳои ҷойгиршавии доимии худ бароварда шаванд. Дар минтакаи сархадй тафтиши якчоя ташкил карда шуд. Гурухи якчояи оперативй ташкил карда шудааст, ки ба ичрои созишномахои хосилшуда назорат мекунад. Муҳимтар аз ҳама, ҳарду ҷониб тааҳҳуди худро барои ҳалли ҳама масъалаҳои дуҷониба танҳо бо роҳи сиёсӣ ва дипломатӣ тасдиқ карданд. То ҷ икистон ҳ ангоми ба миён омадани ҳ ама масъала, аз ҷ умла ҳ алли вазъ дар марз аз ин принсип пайрав ӣ мекард ва ҳ амеша риоя хо ҳ ад кард.
Бо таассуфи амиқ, ки Қирғизистон аз тавофуқҳои ҳосилшуда дур шуда, дар манотиқи аҳолинишини наздикии сарҳад пинҳон кардани нерӯҳо ва техникаи вазнини низомиро аз хатти даргириҳо намуди бардурӯғ эҷод мекунад. Аз ин рӯ, масъулияти ҳар даври баъдии таниш дар марзи Тоҷикистону Қирғизистон танҳо ба дӯши Қирғизистон хоҳад буд.
Раҳбарияти кишвари ҳамсоя дар суханронии худ аз марги шаҳрвандони худ ва хисороти молӣ ёдовар шуда, тасаввури бардурӯғ эҷод кардааст, ки фоҷеа дар марз танҳо ба онҳо таъсир кардааст. Далелҳо чизи дигаре мегӯянд. Бар асари таҷовузи низомии Қирғизистон беш аз чиҳил ғайринизомии Тоҷикистон кушта ва ҳудуди дусад нафар маҷрӯҳ шуданд. Дар миёни кушташудагон занони ҳомила, кӯдакон, пиронсолон, табибон ва ҳамчунин мусалмонони диндор — ҳозирони маросими азодорӣ дар масҷид ҳастанд.
Ба ҷуз аз иншооти марзӣ, мактабҳо, бемористонҳо, биноҳои мазҳабӣ, биноҳои истиқоматӣ, инфрасохтор ва иншооти коммуналӣ хароб шудаанд. Пас, дар ин чо тачовузкор кист?
Дар ҳоли ҳозир Тоҷикистон барои барқарор кардани хонаҳои харобшуда ва зерсохтори муҳимм захираҳои зиёд равона мекунад.
Фоҷиае, ки дар минтақаи марзӣ рух додааст, тасодуфӣ нест. Аз тирамоҳи гузашта ҳамсояҳои мо ба таҷовуз омодагӣ гирифтанд, ки ин дар бунёди инфрасохтори ҳарбӣ дар наздикии марзҳои мо зоҳир шуд.
Солҳои охир ҳамсояҳои мо, аз ҷумла, аз ин минбари баланд дар бораи аҳамияти шоҳроҳи байналмилалии нақлиётӣ ва фароҳам овардани шароити мусоид барои ҳамлу нақл ҳарф зада, дар баробари ҷонибдори «бартараф кардани монеаҳо дар роҳи ҳамкориҳои иқтисодӣ, соддагардонии расмиёти гузаштан Сарҳадҳо ва транзит байни кишварҳо ва минтақаҳо.» Ҳамзамон, Қирғизистон аксар вақт дар транзити бор ба Тоҷикистон мушкилот эҷод мекунад ва мошинҳоро бо ҳазорон тонна бори мо ба таъхир меандозад.
Чаноби Президент,
Бояд қайд кард, ки мо тавонистем масъалаи сарҳадро бо Чин ва Ӯзбекистон бомуваффақият ҳал кунем ва ин дастоварди раванди тӯлонӣ барои ҳамаи ҷонибҳост.
Мо таҷрибаи кофӣ ҷамъ овардаем, ки онро ҳангоми ҳалли масъалаҳои сарҳадӣ дар асоси эҳтироми ҳамдигар, эътимод ва ошкорбаёнӣ пурра истифода бурдан муҳим аст.
Дар тӯли бистсолаи музокирот бо Қирғизистон мо даҳҳо протокол имзо кардем. Аммо бо гузашти ваќт бо иваз шудани гурўњњои сиёсї дар сари ќудрат ин њуљљатњоро пайваста аз нав дида мебароянд ва танњо он муќарраротеро, ки ба таври истисно ба нафъи онњост, амалї мекунанд ва муќаррароти дигарро нодида мегиранд.
То имрӯз ба ҳарду кишвар муяссар шуд, ки лоиҳаи тавсифи ҳудуди шашсаду ду километр марзи муштараки моро, ки тақрибан шасту як дарсади дарозии умумии онро ташкил медиҳад, мувофиқа ва таҳия кунанд.
Тоҷикистон бо такя ба таҷрубаи байнулмилалии таъйини марз борҳо ба ҳамсояҳояш пешниҳод кардааст, ки натиҷаи ин кори чандинсоларо рӯи коғаз, бо имзои созишнома дар бораи қитъаҳои ҷудогонаи марз сабт кунанд. Аммо ҳамсояҳои мо ин пешниҳодро қатъиян рад мекунанд.
Раҳбарияти Қирғизистон дар ин минбари баланд аз Созишнома дар бораи таъсиси Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил ва Эъломияи Алмаато ёдовар шуда, онҳоро ҳамчун заминаи ҳуқуқии муайян кардани марзи давлатӣ муаррифӣ кард.
Аммо бояд таъкид намоям, ки масъалаи муайян кардани хатти сарҳадӣ мавзӯи танзими ин ҳуҷҷатҳо нест. Бо таассуфи амиқи мо, Қирғизистон бо такя ба бархӯрди якҷонибаи худ аз солҳои 50-ум инҷониб беш аз ду ҳазору яксаду даҳ (2110) километри мураббаъро, ки ба Тоҷикистон тааллуқ дорад, худсарона забт кардааст. Ҳамсояҳои мо низ дар ин бора чизе нагуфтаанд.
Ба Ассамблеяи Генералй маълум кардан мехохам, ки Точикистон ва Киргизистон дар бораи тавсифи хатти сархади давлатй аз руи хуччатхои му-карраркунии миллй-территориявии солхои 1924—1927 созиш хосил карданд.
Мањз њамин њуљљатњо аз тамоми расмиёти конститутсионї гузаштаанд ва мутобиќан ягона заминаи њуќуќии идомаи раванди гуфтушунид мебошанд. Бо ву-чуди ин, мо ба максади зохир намудани ирода ва ба ҳадди аксар чандирии худ дар нимароҳ бо ҳамсояамон вохӯрдем ва розӣ шудем, ки ҳуҷҷатҳои комиссияи паритетии соли 1989, ки Қирғизистон пешниҳод кардааст, низ истифода барем.
Масъалаи сарҳад бо изҳороти популистӣ ва эҷоди вазъи бӯҳронӣ ҳал намешавад. Ба мо кори ҳаррӯза, мутафаккир, муштарак дар асоси иродаи сиёсии ҳизбҳо лозим аст.
Мо омодаем, ки гуфтушунидро идома диҳем ва боварии қатъӣ дорем, ки халқҳои тоҷику қирғиз ҳақ доранд, ки дар якҷоягӣ фазои сулҳу дӯстӣ ва созанда зиндагӣ ва бунёд кунанд.
Тоҷикистон, ки аз даҳшатҳои даргириҳои дохилӣ паси сар карда, қадри сулҳро дарк мекунад ва тамоми талошашро ба харҷ хоҳад дод, то амнияту субот дар минтақаи мо ҳукмфармо бошад.
Барои таваҷҷӯҳатон ташаккур мегӯям!
